Afgelopen vrijdagavond (1 april 2022) kwam beeldend kunstenaar Wout Herfkens helemaal uit Oosterbeek naar de Oude Jeroenskerk om daar over zijn series beelden genaamd ‘Jésus à l’hôpital’ (vertaald: Jezus in het ziekenhuis) te vertellen: Sinds 2014 verzamelt hij afgedankte crucifixen, haalt de Jezussen van het kruis en verzorgt ze: Liefdevol maakt hij de beelden zo goed mogelijk schoon, hij verpleegt de wonden met pleisters, hij dekt de lichamen toe en legt ze in een op maat van rest- en afvalmateriaal gemaakt bed. In een begeleidende tekst schrijft hij over zijn motivatie voor het maken van deze beelden:
“Het kruisbeeld is in veel gevallen vervangen door een Boeddhabeeld. De verontrustende gruweldood van Jezus heeft plaatsgemaakt voor de rustgevende verstilling van Boeddha. Want wie wil er nu een martelscène in zijn interieur? Eeuwenlang heeft Jezus voor ons heil aan het kruis gehangen. Nu wordt hij, onbegrepen, afgedankt en verbannen uit onze leefomgeving. Stank voor dank. Dit is tragisch. Kunnen we hem niet op zijn minst van zijn kruis afhalen en hem zijn welverdiende rust geven? Misschien begrijpen we zijn ideeën niet, maar enige dank en verzorging voor de verleende diensten is op zijn plaats.”
Meegenomen had out Herfkens een heel koffer vol met beelden uit deze series, die hij voorafgaand aan de avond op twee tafels voor in het koor van de OJK uitstalde. Nadat het weliswaar klein, maar divers en zeer betrokken gezelschap van bezoekers was gearriveerd en had plaatsgenomen, staken wij van wal. Wout vertelde uitgebreid over zijn achtergrond, het idee achter de series, zijn beweegredenen voor waarom hij hem maakte en over de – ook na acht jaar nog steeds verrassend veelvuldige – reacties erop, vooral vanuit Protestantse kring.
Belangrijk gegeven daarbij: Wout Herfkens groeide als atheïst op en is dat nog steeds, terwijl hij inmiddels, via vooral zen-meditatie, spiritueel geïnteresseerd is geraakt in zingeving. Wel groeide hij in een katholieke omgeving op en als klein jongetje voelde hij, telkens als hij ergens een crucifix zag, medelijden met de aan het kruis hangende Jezus. Hij vroeg zich toen al af, waarom niemand op het idee kwam om die gemartelde man van zijn kruis af te halen en te verzorgen? Dat zou je tenslotte toch zeker wel als allereerste doen, mocht je een échte gekruisigde ineens ergens tegenkomen – tenminste, nadat je 112 had gebeld?
In het verlengde hiervan kwam Wout Herfkens in 2014 op het idee voor zijn series ‘Jésus à l’hôpital’ – ook om het millennia oude beeld van het crucifix, dat sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw voor de allermeesten haar betekenis had verloren van een nieuwe betekenis te voorzien. Een idee, concludeerden wij in het op Wout’s lezing volgende gesprek, die eigenlijk zo vanzelfsprekend is, dat je je afvraagt, waarom het 2.000 jaar geduurd heeft totdat er iemand op kwam. Wellicht was de secularisatie daarvoor een nodige voorwaarde…
Verder ging het zeer geanimeerde groepsgesprek met de bezoekers vooral over de (theologische) betekenis en waarom vooral protestanten zo overweldigd op deze beelden reageren. Van dat laatste is ondertekende een goed voorbeeld: Na een reportage in dagblad trouw over deze series wist ik meteen dat ik zo’n beeld als afscheidscadeau van mijn Haagse kerkgemeente ga vragen. Mijn eigen vermoeden is dan ook, dat deze series een groot (theologisch) verlangen naar een nieuwe interpretatie van wat er waarom op Goede Vrijdag gebeurde beantwoordt: Een, zeker in de context van Corona en de oorlog in Oekraïne hoog actuele verschuiving van de aandacht voor het lijden aan zich en wat dat dan theologisch moet betekenen naar een oproep om ontferming en barmhartigheid voor alle lijdenden, onszelf incluis.
Deze universele oproep is het dan ook, vermoed ik, waarom ook ongelovigen door deze beelden worden geraakt: Een kunstenares was uit Den Haag naar deze avond gekomen en had haar drie eerder aangeschafte ‘Jezussen in het ziekenhuis’ meegenomen, om deze weer even thuis bij hun maker te laten komen. Ontroerd vertelde zij, hoe enorm gezellig het bij haar in huis is met haar drie liggende huisgenoten.
Al met al een zeer inspirerende avond